Η παρούσα επιστολή αποτελεί μία συμβολική αλλά συνάμα έμπρακτη αντίδραση ανεξάρτητων φοιτητών/-τριών του τμήματος κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης σχετικά με το υπό διαβούλευση νομοσχέδιο, μέσω του οποίου επιδιώκεται να αντικατασταθεί η κοινωνιολογία με το μάθημα των λατινικών στις Πανελλαδικές εξετάσεις. Το άρθρο αυτό υπεγράφη απο 152 προπτυχιακούς/ μεταπτυχιακούς φοιτητές και αποφοίτους τόσο από το τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, όσο και από τα αντίστοιχα τμήματα του Πανεπιστημίου του Αιγαίου και του Παντείου.

Κυρία Υπουργέ,

Ως φοιτητές και φοιτήτριες του τμήματος Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο, έχοντας υπάρξει μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επειδή πιθανότατα κάποιοι/-ες από εμάς θα απασχοληθούν ως εργαζόμενοι/-ες στην δευτεροβάθμια,είναι αναμφισβήτητη υποχρέωσή μας να δράσουμε, με όποια μέσα μας έμειναν, και να αντιδράσουμε στις νέες εξελίξεις που αφορούν την αφαίρεση της Κοινωνιολογίας από πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα. Πιο συγκεκριμένα, αναφερόμαστε στο υπό διαβούλευση νέο εκπαιδευτικό νομοσχέδιο της Κυβέρνησης, το οποίο μας προκαλεί έντονα αισθήματα απογοήτευσης και δυσαρέσκειας. Μάλιστα, ένα νομοσχέδιο που γεννήθηκε εν μέσω μίας ήδη εντεινόμενης κοινωνικής αναταραχής λόγω της πανδημίας του COVID-19.

Το εκπαιδευτικό σύστημα δε θα πρέπει να λειτουργεί ως αγώνας ανάδειξης ισχύος μεταξύ των εναλλασσόμενων κυβερνήσεων. Αντιθέτως, τουλάχιστον η παιδεία θα πρέπει να μείνει ανόθευτη από τέτοιου είδους διαμάχες και να έχει μοναδικό σκοπό την αξιοποίηση των αρετών του κάθε μαθήματος. Βλέπετε, όταν περνάει με ένα τόσο λανθάνοντα τρόπο ένα νομοσχέδιο που φέρνει τα «πάνω-κάτω» στην Παιδεία, εμείς πεισμώνουμε ακόμα περισσότερο να εξηγήσουμε γιατί η Κοινωνιολογία είναι ένα απαραίτητο μάθημα για τους μαθητές της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η εκπαιδευτική και ανθρωπιστική αξία της Κοινωνιολογίας συγκεντρώνεται στις εξής λειτουργίες:

• Στη βαθύτερη κατανόηση της δυναμικής της κοινωνίας και στην ανάπτυξη κοινωνικής συνείδησης. Η διάπλαση της κοινωνίας αποτελεί μία ατέρμονη διαδικασία, με συνεχείς αλλαγές και αναδιαμορφώσεις, όπου το δρόν άτομο καλείται διαρκώς να αντιλαμβάνεται και να προσαρμόζεται στις αλλαγές της, με σκοπό την ατομική και κοινωνική του επιβίωση.
• Στην ανάπτυξη κριτικής κοινωνικής σκέψης καθώς και κοινωνικών δεξιοτήτων που θα συνδράμουν στην μετέπειτα ομαλή ένταξη των ατόμων στην κοινωνία. Η κριτική σκέψη σχετίζεται με την ιδιότητα του ατόμου να αξιολογεί και να αναστοχάζεται τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις που συντελούνται, με αποτέλεσμα την αξιολόγηση της κατάστασης και την λήψη αποφάσεων. Δυστυχώς, το μάθημα της Κοινωνιολογίας είναι από τα λίγα στο υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, που προτάσσει τις ατομικές δεξιότητες των μαθητών μέσα από την διδασκαλία του, έναντι της στείρας αποστήθισης.
• Στην καλλιέργεια και την επαγρύπνηση της συνείδησης των μαθητών, ώστε να εξελιχθούν σε ενεργούς πολίτες. Η παρουσία στον κοινωνικό βίο, η διεκδίκηση και εδραίωση αυτονόητων ή μη δικαιωμάτων είναι απαραίτητα εφόδια για την διαμόρφωση της αυτοβιογραφίας του καθενός και της καθεμίας, καθώς επίσης και για την επιπλέον διάπλαση του κοινωνικού.
• Στην αξιοποίηση της κοινωνιολογικής προσέγγισης για την επίλυση καθημερινών ζητημάτων.
• Στην αποδοχή και στήριξη της σύγχρονης, πλουραλιστικής και πολυπολιτισμικής ελληνικής κοινωνίας. Η ικανότητα ένταξης του «εγώ» μέσα σε ένα ευρύτερο σύνολο από διαφορετικούς ανθρώπους, έθνη, κοινωνίες, πολιτισμούς.
• Στην αντίληψη του κόσμου σε μίκρο- (ατομικό) και μάκρο- (κοινωνικό) επίπεδο. Από το παγκόσμιο, στο ηπειρωτικό, εθνικό, τοπικό επίπεδο, μέχρι που τελικά φτάνουμε στην μονάδα. Είναι πολύ σημαντικό ένα άτομο να αντιληφθεί την αλληλεπίδραση όλων αυτών των επιπέδων.
• Στην αντίληψη της κοινωνίας με σφαιρική οπτική – στην κατανόηση των κοινωνικών δομών, θεσμών και λειτουργιών.

Μάλιστα, οι παραπάνω ωφέλειες της Κοινωνιολογίας ως μάθημα αλλά και ως επίκτητη ιδιότητα του ατόμου, αναφέρονται και στο πρόγραμμα σπουδών που προβλέπει το Υπουργείο για το μάθημα Κοινωνιολογίας της Γ’ Λυκείου της κατεύθυνσης Ανθρωπιστικών σπουδών. Επομένως, είναι φανερό ότι η κατάργηση του συγκεκριμένου μαθήματος από τις Πανελλαδικές εξετάσεις, αυτομάτως υποβαθμίζει την σημασία του, αλλά και τους προαναφερθέντες στόχους. Παράλληλα, φαίνεται ότι το Υπουργείο Παιδείας δεν έχει εκφράσει κανένα αξιόλογο και επιστημονικά τεκμηριωμένο επιχείρημα που να στηρίζει τη συγκεκριμένη απόφαση.

Όσον αφορά τη σημασία που έχει η Κοινωνιολογία στις πανεπιστημιακές σχολές, θεωρούμε αξιοσημείωτο το γεγονός ότι διδάσκεται στα 183 από τα 315 Πανεπιστημιακά Τμήματα στο επιστημονικό πεδίο των Ανθρωπιστικών, Νομικών και Κοινωνικών Επιστημών. Μάλιστα στα 73 από αυτά τα τμήματα υπάρχει ως υποχρεωτικό μάθημα, επομένως οδηγούμαστε στο συμπέρασμα πως η αντικατάσταση της από το μάθημα των Λατινικών κρίνεται τουλάχιστον αναίτια, αφού η διδασκαλία της Κοινωνιολογίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των προγραμμάτων σπουδών της πλειονότητας των τμημάτων. Συγκεκριμένα αναφέρουμε τμήματα όπως είναι Ανθρωπολογία, Κοινωνική Πολιτική, Ψυχολογία, Κοινωνική – Δημόσια Διοίκηση, Πολιτικές Επιστήμες, Παιδαγωγικές Επιστήμες, Κοινωνική Θεολογία, Δημοσιογραφία, Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Σπουδές.

Η άνιση σύγκριση των δύο μαθημάτων της Κοινωνιολογίας και των Λατινικών δεν αποτελεί αυτοσκοπό μας. Πιστεύουμε στην εκπαιδευτική αξία αμφοτέρων, ωστόσο κρίνουμε ως επιτακτική ανάγκη οι μαθητές να επιλέγουν τα μαθήματα αυτά ως Υποχρεωτικά Επιλεγόμενα, όπου θα ξεκλειδώνουν τα 2 διαφορετικά επιστημονικά πεδία. Ενδεικτικά, οι σχολές της Φιλοσοφικής, Νομικής και όσες ακόμα αξιοποιούν τη Λατινική γλώσσα στο πρόγραμμα σπουδών τους θα έχουν ως 4ο μάθημα εισαγωγής τα Λατινικά, ενώ οι σχολές που αναφέραμε παραπάνω θα έχουν ως μάθημα εισαγωγής την Κοινωνιολογία. Αυτή η πρόταση λοιπόν, θα δημιουργήσει δύο διαφορετικά πεδία στον Ανθρωπιστικό τομέα σπουδών και θα διακρίνει πλέον τις σχολές της Τριτοβάθμιας ανάλογα με το επιστημονικό τους πεδίο. Παράλληλα, μας προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση πώς είναι δυνατόν να αλλάζει μέσα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα ένα σύστημα εκπαίδευσης και εισαγωγής στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Θεωρούμε απαραίτητο το Υπουργείο να αναμείνει τα πρώτα αποτελέσματα των μαθητών με την Κοινωνιολογία για πρώτη φορά ως πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα, ούτως ώστε να μπορεί να αξιολογηθεί κατά πόσο το αντικείμενο έγινε κατανοητό από τους μαθητές, πώς διακυμάνθηκαν οι [2] βαθμολογίες, το εάν και κατά πόσο διαφοροποιήθηκαν οι σχολές προτίμησης των μαθητών.

Κλείνοντας, ως φοιτητές/ -τριες Κοινωνιολογίας μπορούμε με βεβαιότητα πλέον να πούμε, ότι η έλλειψη ενός κοινωνιολογικής φύσεως μαθήματος από τις Πανελλαδικές εξετάσεις ήταν εμφανής κατά τα πρώτα μας βήματα στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η αντίληψη της Κοινωνιολογίας ως επιστημονικό αντικείμενο πριν την εισαγωγή μας στη σχολή ήταν για όλους πολύ διαφορετική και όταν συνειδητοποιήσαμε τα οφέλη του συγκεκριμένου επιστημονικού κλάδου για το άτομο αναφορικά με την κοινωνία αντιληφθήκαμε πόσο σημαντικό θα ήταν να είχαμε εξαρχής διαφορετικές βάσεις. Ίσως θα έπρεπε να είχαμε φροντίσει ως άτομα να αναζητήσουμε παραπάνω γύρω από το συγκεκριμένο θέμα, αλλά δεν είναι υποχρέωση μας να καλύψουμε τα κενά που μας αφήνει η εκπαιδευτική διαδικασία κατά την μετάβασή μας στις ανώτερες βαθμίδες εκπαίδευσης.

Με εκτίμηση, μια ανεξάρτητη ομάδα φοιτητών/-τριών Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης.